Het begint voor het begonnen is

Het is raadselachtig, het is boeiend. Ik kan het niet altijd vatten. Het lijkt wel alsof het werken aan verbetering al begint op het moment dat je een klant aan de telefoon hebt. Dat heeft alles te maken met de kracht van Oplossingsgericht werken. Dat zet mensen in beweging. De afgelopen week waren er zomaar twee gebeurtenissen die daaraan herinnerden.

Zo verscheen vandaag een klant voor zijn eerste coachinggesprek. Die afspraak hadden we 14 dagen geleden gemaakt. Ik vroeg hem:
- “Wat is er gebeurd, wat nuttig is om nu te vertellen, wat jij hebt gedaan sinds ons intakegesprek van 14 dagen geleden?”
De coachee antwoordde hierop dat hijzelf al met een tweetal actiepunten aan de slag was gegaan. Hoe had hij dat voor elkaar gekregen? Dit is wat hij zei:
- “Ik vond dat jij tijdens de intake een paar erg verrassende vragen aan mij stelde. Die hebben mij aan het denken gezet en tot actie gebracht!”

Ik was natuurlijk benieuwd welke vragen nou zo interessant waren geweest. Hij noemde de volgende vragen:

- “Als jouw probleem is opgelost, wat zal er dan anders zijn dan nu jouw probleem er nog is?”
- “Wat zul jij dan anders doen dan wat je nu nog doet?”
- “Hoe zullen anderen dat aan jou merken?”

Geweldig, dat zijn een paar krachtige oplossingsgerichte vragen. Soms vergeet je dat gewoon als coach. Ze brengen de ander in contact met zijn gewenste resultaat en motiveren daardoor. Ze focussen op kleine, waarneembare verschillen in gedrag en zetten iemand daardoor in beweging.

Ik had eerder die week nóg zo’n ervaring. Op dag voorafgaand aan een teamdag over het verbeteren van samenwerking en versterken van pro-actief gedrag, werd deze door de teamleider afgebeld wegens persoonlijke omstandigheden van één van de teamleden. Ik vroeg aan de teamleider hoeveel haast hij had met het plannen van een nieuwe datum. Ik kreeg een verrassend antwoord:
- “Laten we dat maar in het nieuwe jaar plannen; er is niet zoveel haast, want sinds ik heb aangekondigd dat we met elkaar een teamdag hebben over het verbeteren van de samenwerking en elkaar aanspreken op afspraken, is er heel veel te merken aan verbeteringen!”

Twee prachtige voorbeelden dat mensen zelf heel goed in staat zijn om actief te worden, zodra ze kunnen gaan werken aan verbeterwensen die ze zelf hebben benoemd, en……. zodra ze zich een beeld hebben gevormd, hoe die gewenste situatie er dan uit zal zien, geeft dit energie en motivatie om aan de slag te gaan.

Nóg oplossingsgerichter

Hoera, we hebben het roer nu echt omgegooid!. We zijn gestopt met het uitvoeren van ‘klassieke’ organisatieonderzoeken en hebben een nieuwe oplossingsgericht werkwijze daarvoor in de plaats ontwikkeld. “In één dag in beweging”, een oplossingsgerichte onderzoeksaanpak.

Het afgelopen jaar hebben we zo’n onderzoek een tiental keren uitgevoerd en……. het werkt als een trein. Het is efficiënt, geeft snel resultaat en leidt tot duurzame, èchte verbetering. Belangrijk is dat we respectvol en zorgvuldig werken èn het ijzer smeden als het heet is. Deelnemers zien vaak op tegen zoiets, maar gaan nu bijna allemaal positief, opgelucht en geïnspireerd weer naar huis.

De evaluaties met alle betrokkenen waren zo positief dat we besloten hebben deze werkwijze verder te gaan promoten. Immers, als het werkt, doe er dan meer van!


Onze oplossingsgerichte onderzoeksaanpak onderscheidt zich als volgt:
Door middel van gerichte onderzoeksvragen vertalen wij met de deelnemers in één dagdeel hun probleemsituatie naar een WENS-situatie. We brengen hierbij de kwaliteiten, mogelijkheden en hulpbronnen die aanwezig zijn bij de deelnemers in kaart gebracht. Op basis van deze gezamenlijke veranderwensen worden prioriteiten aangebracht en wordt een gezamenlijk actieplan opgesteld. Vervolgens gaan we direct met alle betrokkenen met één van de actiepunten aan het werk, zodat de deelnemers aan het einde van de dag ervaren hebben hoe zij op een andere, constructievere manier kunnen samenwerken.

Waardering voor Appreciative Inquiry

Afgelopen jaar werd ik gevraagd mee te werken aan een TNO-onderzoek naar de werkzame factoren van Change Management met Appreciative Inquiry. Ik heb uiteraard beleefd bedankt, want Ai en Oplossingsgericht Werken hebben dan wel veel gemeen, ze zijn beslist niet hetzelfde. Vandaag rolde dan het onderzoeksverslag bij mij op de digitale deurmat. Ik ben benieuwd wat nu die succesfactoren zijn. Lezen we even mee?

The factors that determine the success of an AI change process are ‘supportive management’, a ‘guiding consultant’, and ‘institutionalization of the change process’.

De notie van een 'leidende consultant', als succesfactor is niet echt oplossingsgericht te noemen. Maar de aandacht voor borging (intitutionaliseren) van het veranderproces is me uit het hart gegrepen. Er staat nog meer bij.

People want to make an analysis of possible solutions, because they are used to do it in that way. Now they have to appreciate of what exists already and they have to envision what might be. This requires a change of mindset at people. (...) People have to take care of the institutionalization of the change process. (...) with certainty it can be said that the follow-up of the AI change process is something that needs to get attention, because that can make a big difference for the success of the change process.

Tot slot is duidelijk dat AI en Solution Focus (SF)uit dezelfde bron drinken. Hier mooi herkenbaar het beeld van co-creatie.

That is why people need to “think of words as actions, as powerful tools that do things.” “The moment we ask a question, we begin to create a change.” “A useful metaphor in understanding this principle is that human organizations are an open book. An organization’s story is constantly being co-authored.”

Hoe bereid je je voor op iets dat je niet kunt voorspellen?

Die vraag schoot vanmiddag door mijn hoofd toen ik hoorde hoe een financiele instelling haar professionals ondersteunt. Door activiteiten heel slim in kaart te brengen, kun je de kwaliteit van dienstverlening en het gebruik van tijd en middelen beheersen. Dat leidt dan tot uiterst geavanceerde systemen en procedures die me deden denken aan deze specialist op het gebied van oorzaak en gevolg:



De afgelopen maanden hebben we wel te zien gekregen hoe slecht oorzaak en gevolg eigenlijk te voorspellen zijn. Onze huidige crisis is vooral achteraf goed te verklaren. En dat geldt niet alleen in de financiele wereld. Overal in professionele organisaties zien we situaties die continu in verandering zijn, waarbij de ene ontwikkeling de andere inhaalt. Het is meestal geen overzichtelijk biljartlaken. Het lijkt meer op:



De wereld van professionals is onvoorspelbaar, veranderlijk en dynamisch. Ze moeten zich steeds aanpassen aan de veranderende omgeving? Hoe doe je dat? En wat kan daarbij helpen? Welke ideeen heb jij hierover?

Oplossingsgericht Werken? Doen we al !

"Wat denk je dat wij hier de hele dag doen?" Deze reactie krijg ik nogal eens als ik begin over oplossingsgericht werken. Maar ja, problemen oplossen is nog geen oplossingsgericht werken.

Eén van de aantrekkelijkste aspecten van oplossingsgericht werken is de radicale eenvoud van de aanpak (méér doen met minder). Dat leidt tot hele goede resultaten met (bedrieglijk) eenvoudige middelen. Bedrieglijk, omdat er op het eerste gezicht niets spectaculairs gebeurt. Er wordt geen vuurwerk afgestoken, niemand heeft een paarse cape om en na afloop heeft iedereen het gevoel dat hijzelf de verandering (mede) bewerkstelligt. Geweldig voor wie geinteresseerd is in vlotte, duurzame resulaten, een lastig PR-probleem voor wie aan anderen duidelijk probeert te maken dat Oplossingsgericht Werken wel aandacht en energie vraagt.

Want eenvoudig is niet hetzelfde als gemakkelijk. Insoo Kim Berg zei hierover:

"However, it would be wrong to think that because it's simple it's also easy to do. People confuse simple with easy. To be simple takes enormous discipline. Working solution-focused is not easy at all, it is hard. First, there is the technique part. This, you can learn. And then there is the art part. The
art part is about what to do when. That part is harder to learn."

Weten wat je wilt

Erachter komen wat je wilt, is één van de moeilijkste dingen die er is. De meeste klanten ontdekken gaandeweg een ontwikkelingstraject wat ze nu eigenlijk precies willen. Het is daarom ook niet zo effectief om direct bij aanvang hele concrete SMART-doelen te stellen. Die mooie concrete doelstellingen vind je vaak terug op vergeelde flipoverrollen en achterhaalde jaarplannen. Het is allemaal veel te statisch. Zodra je ze hebt opgeschreven en je bent goed en wel in beweging, dan verandert de context en de prioriteiten de waardoor ze óf moeten worden aangepast, of door iedeeneen verder worden genegeerd. De SMART-doelen werken daardoor eerder demotiverend.

Oplossingsgericht Werken heeft een heel werkbaar perspectief op dit fenomeen. Het gaat er immers niet zozeer om welk doel je precies op lange of middellange termijn wilt verwezenlijken, maar veeleer wat je morgen al kunt verbeteren. Steve de Shazer zei al eens:

"Even if we do not know what is good, we can always know what is better"

Hierdoor is het goed mogelijk een richting uit te zetten, vertaald naar concrete acties, zonder in onbeholpen SMARTdoelen te vervallen.

Motivatie: doe het zelf !

"Als je geen zin hebt, moet je maar zin máken," kreeg ik als kind wel eens te horen. Een uitspraak die me toen al bezighield. Hoezo 'zin maken'? Waar haal je die dan vandaan?

Het afgelopen jaar begeleidde ik een paar groepen trainees, jonge professionals in een versneld ontwikkeltraject. Het viel me op dat veel trainees worstelen met de thema's persoonlijke effectiviteit en zelfmotivatie. Hoeveel energie kost het je, kun je de aandacht en concentratie opbrengen om die klus af te maken, juist het deel van je werk waar je het minst mee hebt?

Het is handig als je in staat bent jouw eigen motivatie te richten. Sterker nog, het is een onmisbare vaardigheid in het werkende leven. Maar hoe dan? Dat vertellen ze je er nooit bij. Steve de Shazer, grondlegger van de Oplossingsgerichte benadering heeft een praktisch hulpmiddel bedacht; gebruik gewoon de bekende schaalvraag, toegespitst op motivatie. Je kunt deze schaalvraag zelfs aan jezelf stellen (zelfcoaching).

- Hoe gemotiveerd ben ik om deze klus uit te voeren? op een schaal van 0-10?
- Wat maakt dat ik al zo gemotiveerd ben?
- Wat zou er anders zijn, wat zou ik merkbaar anders doen, wanneer ik zeer gemotiveerd was?
- Zijn er momenten geweest dat ik voor een soortgelijke klus goed gemotiveerd was? Hoe deed ik dat?
- Hoe kan ik één stukje gemotiveerder worden?

Met deze schaaltoepassing hadden trainees een hulpmiddel om de eigen motivatie zo nodig op te krikken en natuurlijk gaandeweg meer te leren over de eigen motivatie.

vraag: Wat doe jij om voldoende gemotiveerd te blijven?